Spett Karol Stanisław (1899–1970), lekarz, psychiatra, profesor Akademii Medycznej w Krakowie. Ur. 28 IX w Pikulicach (pow. przemyski), był synem Jakuba (zm. 1939), adwokata, i Amalii z domu Spett, bratem ciotecznym Alfreda (zob.).
Dzieciństwo spędził S. w Radymnie, gdzie jego ojciec prowadził kancelarię adwokacką. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Przemyślu, następnie do III Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie (do r. 1914). Maturę uzyskał w gimnazjum klasycznym w Przemyślu w r. 1917. Od r.n. studiował na Wydz. Lekarskim UJ z przerwą na służbę wojskową w l. 1918–21 w kolumnie sanitarnej 5. DP; w czasie wojny polsko-sowieckiej walczył na froncie północnym. Do rezerwy został przeniesiony w stopniu podporucznika podlekarza (starszeństwo od 1 I 1921) w 10. Baonie Sanitarnym. W r. 1923 przeniósł się na Wydz. Lekarski UJK we Lwowie i tam 26 III 1927 otrzymał tytuł doktora wszech nauk lekarskich; rozpoczętych równolegle studiów prawniczych nie ukończył. Od 1 IV 1927 do 1 IX 1931 pracował jako lekarz oddziału chorób wewnętrznych w Państw. Szpitalu Powszechnym we Lwowie, potem pełnił funkcję lwowskiego lekarza miejskiego tamże.
S. zmobilizowany w sierpniu 1939, przez osiemnaście dni brał udział w kampanii wrześniowej, potem wrócił do Lwowa i pracował od 1 XI 1939 do 22 VI 1941 kolejno jako lekarz i asystent w kierowanej przez Eugeniusza Artwińskiego Klinice Neurologicznej Lwowskiego Medycznego Instytutu (Lwiwśkij medycznyj institut), utworzonego przez władze sowieckie z Wydz. Lekarskiego i Oddziału Farmaceutycznego UJK. Podczas okupacji niemieckiej Lwowa był lekarzem w ambulatorium Miejskiego Komitetu Opiekuńczego dla Ludności Polskiej (od lipca 1941), a po wyparciu Niemców objął 20 VII 1944 ponownie funkcję asystenta w Klinice Neurologicznej powiększonej o oddział psychiatryczny i pełnił ją do 3 IV 1945.
Następnie przeniósł się S. do Krakowa, gdzie 1 VIII 1945 został asystentem (miesiąc później starszym asystentem) kierowanej przez Eugeniusza Brzezickiego Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej UJ. Publikował wówczas prace z historii psychiatrii, m.in. Opieka nad psychicznie chorymi w Polsce i niektórych krajach Europy („Przegl. Lek.” 1946 nr 23–26) i Filip Pinel – reformator psychiatrii (tamże 1947 nr 10). Po przekształceniu Wydz. Lekarskiego UJ w Akademię Medyczną (AM) i podzieleniu Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej na trzy odrębne placówki, został S. w kwietniu 1950 adiunktem Kliniki Chorób Nerwowych i Umysłowych. Równocześnie w l. 1949–53 był wykładowcą psychiatrii w Szkole Pielęgniarstwa Psychiatrycznego w Krakowie-Kobierzynie. W tym okresie zajmował się analizą zaburzeń psychicznych z grupy ambiwalencji (m.in. w pracy Objawy z grupy ambiwalencji, „Przegl. Lek.” 1949 nr 6) oraz zagadnieniami zależności korowo-trzewiowych w psychiatrii. Monografia S-a Badania funkcjonalne gospodarki węglowodanowej w schizofrenii urojeniowej („Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Pol.” 1953 nr 5), oparta na dużym materiale analitycznym, została uznana za istotny wkład naukowy w rozwój tej dziedziny psychiatrii.
Dn. 24 XI 1953 Min. Zdrowia i Opieki Społecznej mianowało S-a samodzielnym pracownikiem naukowym w Katedrze Psychiatrii krakowskiej AM, rok później (27 XI 1954) otrzymał docenturę. W l. 1953–5 był konsultantem na oddziale psychiatrii sądowej Państwowego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Krakowie-Kobierzynie. W l. 1958–60 prowadził wykłady z neurologii i psychiatrii dla studentów psychologii UJ. Dn. 19 VII 1961 Rada Państwa mianowała S-a profesorem nadzwycz. i 6 X t.r. został p.o. kierownikiem, następnie 1 III 1962 – kierownikiem Katedry i Kliniki Psychiatrii AM. Pełnił też funkcję prorektora ds. klinicznych w l. 1962–5. W kierowanej przez siebie klinice zwiększył liczbę łóżek i personelu oraz zorganizował w r. 1963 odrębny pawilon psychiatrii dziecięcej (wówczas jeden z trzech w Polsce), następnie oddział dla młodzieży oraz Pracownię Psychologii Klinicznej. W tym okresie wchodził w skład Rady Programowej Ośrodka Badań Penitencjarnych (od 8 XI 1961) i Rady Naukowej Inst. Ekspertyz Sądowych w Krakowie (od maja 1962). W lipcu 1963 wziął udział we wszechzwiązkowym zjeździe neurologów i psychiatrów w Moskwie. W r. 1967 został konsultantem naukowym przy Szpitalu Psychiatrycznym Więzienia Specjalnego w Oleśnicy.
S. był wybitnym specjalistą z zakresu psychopatologii sądowej, zajmował się głównie problematyką symulacji i dysymulacji chorób psychicznych, charakteropatii w świetle kryteriów poczytalności oraz afektu patologicznego i poczytalności psychopatów. Był autorem haseł z zakresu psychiatrii sądowej w „Małej encyklopedii prawa” (W. 1959, 1960) i „Małej encyklopedii praktyki śledczej” (W. 1959), którą też współredagował z Wiktorem Grzywo-Dąbrowskim i Pawłem Horoszowskim. Współpracował i publikował także z innymi lekarzami, m.in. Henrykiem Dzikowskim i Julianem Aleksandrowiczem w zakresie leczenia depresji (Leczenie tofranilem stanów depresyjnych, „Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Pol.” 1964 nr 6) oraz z H. Dzikowskim, Romanem Leśniakiem i Adamem Szymusikiem w badaniach nad psychopatologią więźniów i pacjentów kliniki psychiatrycznej (Samouszkodzenia pacjentów kliniki psychiatrycznej a samouszkodzenia więźniów, „Przegl. Penitencjarny” 1968 nr 2). Ponadto wspólnie z Janem Mitarskim opublikował skrypt Zarys psychiatrii dla studentów medycyny (Kr. 1964, 1968, 1972, 1975) oraz z Marianem Cieślakiem i Władysławem Wolterem książkę Psychiatria w procesie karnym (W. 1968, 1977, 1991). Ogółem opublikował ponad 50 prac z zakresu psychopatologii, biochemii schizofrenii, sposobów leczenia w psychiatrii i problematyki sądowo-psychiatrycznej, także na łamach „Rocznika Psychiatrycznego”, „Psychiatrii Polskiej”, „Problemów Kryminalistyki”, „Państwa i Prawa”, „Szpitalnictwa Polskiego” i „Polskiego Tygodnika Lekarskiego”.
S. pełnił wiele funkcji w stowarzyszeniach i organizacjach, był m.in. sekretarzem Tow. Lekarskiego Krakowskiego (1947) oraz krakowskiego oddziału Polskiego Tow. Psychiatrycznego (1949–52), przewodniczącym sądu koleżeńskiego przy zarządzie głównym Polskiego Tow. Neurologów, Neurochirurgów i Psychiatrów, a także członkiem zarządu Polskiego Tow. Psychologicznego (1961–3) oraz krakowskiego oddziału Polskiego Tow. Lekarskiego (1963–4). Po r. 1956 wstąpił do PZPR. W 70-rocznicę urodzin S-a ukazał się specjalny zeszyt „Psychiatrii Polskiej” (1969 nr 4), przygotowany przez jego współpracowników. Dn. 1 X 1969 przeszedł na emeryturę. Zmarł 14 I 1970 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964).
S. był od 21 IV 1930 żonaty ze Stanisławą Janczyszyn, (zob. Spettowa Stanisława Maria); małżeństwo było bezdzietne.
Bratem S-a był Kazimierz (21 V 1920 – 15 XI 1978), docent w Katedrze Medycyny Pracy i Chorób Zawodowych Akad. Medycznej w Krakowie, zastępca dyrektora ds. naukowo-badawczych w Inst. Medycyny Pracy w Łodzi, potem zastępca Rady Naukowej tamże, kierownik Zakładu Diagnostyki Laboratoryjnej Górniczego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Bytomiu.
Fot. S-a w: B. Katedry Psychiatrii Collegium Medicum UJ i Katedrze Hist. Med. UJ; – Kępiński A., Masłowski J., Bibliografia profesora Karola Spetta, „Psychiatria Pol.” R. 3: 1969 nr 4 s. 391–6; Pol. Bibliogr. Lek. 1946–1965; – Encyklopedyczny słownik psychiatrii, W. 1978; Leksykon psychiatrii, W. 1993; – Białoń J., Grochowski J., Akademia Medyczna w Krakowie w latach 1950–1963, w: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 717, 720–1; ciż, Kronika Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1972; Brzezicki E., Dorobek naukowy profesora Karola Spetta, „Psychiatria Pol.” R. 3: 1969 z. 4 s. 397–402; tenże, Historia katedry neurologii i psychiatrii, w: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 583; Różycka D., Borkowski T., Dzieje Instytutu Ekspertyz Sądowych 1929–1979, W. 1979 s. 88, 90 (fot. zbiorowa); Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Lekarskiego, Red. J. Grochowski, Kr. 2000 (fot. zbiorowa); – Annales Academiae Medicae Cracoviensis. Index dissertationum, 1956–1971/2, Kr. 1958–73; Białoń J., Grochowski J., Profesorowie i docenci Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1970; Grochowski J., Profesorowie, docenci, doktorzy habilitowani oraz doktorzy honoris causa Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Krakowie w latach 1970–1980, Kr. 1981; Roczn. lek. RP 1933/4, 1936, 1938, 1948; Roczn. oficerski, W. 1923; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961 s. 262, W. 1964 s. 325; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1911–12 (dot. ojca S-ego); Wachholz i in., Skład osobowy. Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med.; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 319; – Sprawozdanie Dyrekcji c.k. lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za r. szk. 1910, s. 68; Wereszycki H., Wspomnienia, s. 39, 54–5 (mszp. w posiadaniu Elżbiety Orman-Michty z Kr.); Wolter W., Ze wspomnień o naszej współpracy, „Psychiatria Pol.” R. 3: 1969 nr 4 s. 404; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1970: „Dzien. Pol.” nr 14, „Psychiatria Pol.” R. 4 nr 2 s. 109–10 (A. Kępiński), Z zagadnień kryminalistyki, W. V 4 (T. Borkowski); – Arch. CM UJ: Teczka osobowa S-a; Arch. UJ: sygn. S III (teczka osobowa S-a), WL II 337–344; B. Jag.: sygn. Przyb. 44/84 (wspomnienie A. Kępińskiego o S-cie).
Bibliogr. dot. Kazimierza Spetta: Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Diagnostyka Laboratoryjna” 1979 nr 3 s. 85–6 (A. Brzeziński), „Dzien. Pol.” 1978 nr 262, 264, 266, „Dzien. Popularny” 1978 nr 266, „Dzien. Zachodni” 1978 nr 263, „Med. Pracy” 1979 nr 4 s. 315.
Stanisław Zwolski